Hier is een overzicht van het verschil tussen methylfenidaat en amfetamines (zoals dexamfetamine of lisdexamfetamine) bij de behandeling van ADHD:
🧠 Werkingsmechanisme
Kenmerk
Methylfenidaat (bv. Ritalin, Concerta)
Amfetamines (bv. Dexamfetamine, Elvanse)
Hoofdeffect
Blokkeert heropname van dopamine en noradrenaline
Blokkeert heropname én stimuleert afgifte van dopamine en noradrenaline
Kracht van effect
Iets milder
Meestal krachtiger en langduriger
Duur van werking
Kort (4-6 uur) of lang (8-12 uur) afhankelijk van vorm
Kort (4-6 uur) of zeer lang (tot 13 uur bij Elvanse)
💊 Vormen en toediening
Methylfenidaat
Amfetamines
Ritalin (kortwerkend)
Dexamfetamine (kortwerkend)
Concerta, Medikinet CR (langwerkend)
Elvanse / Vyvanse (langwerkend prodrug)
⚖️ Effectiviteit en bijwerkingen
Aspect
Methylfenidaat
Amfetamines
Effect op ADHD-symptomen
Zeer effectief (voor velen)
Soms effectiever, vooral bij mensen die niet goed reageren op methylfenidaat
Bijwerkingen
Slaapproblemen, verminderde eetlust, nervositeit
Zelfde bijwerkingen, soms intenser of langduriger
Verslavingsrisico
Laag bij therapeutisch gebruik
Iets hoger potentieel, vooral bij verkeerd gebruik (maar Elvanse is een ‘prodrug’ en veiliger)
🧬 Prodrug (alleen bij Elvanse)
Elvanse (lisdexamfetamine) is een zogeheten prodrug: het wordt pas actief na omzetting in het lichaam, wat zorgt voor een langzame, geleidelijke afgifte en minder kans op misbruik.
Samengevat:
Methylfenidaat is vaak eerste keus vanwege zijn bewezen effectiviteit en voorspelbaarheid.
Amfetamines worden ingezet als methylfenidaat onvoldoende werkt of teveel bijwerkingen geeft.
De keuze hangt af van persoonlijke respons, bijwerkingen, en levensstijl.